De slimme weg naar een duurzaam rijksmonument met gebruik van zonnepanelen

Hoe worden kosten bespaard en wordt tegelijkertijd het gebruikscomfort verhoogd? Door te verduurzamen. De urgentie voor verduurzamen is enorm. Laten we de bijdrage van (rijks) monumenten hierin niet onderschatten. Want als verduurzamen hier kan, kan het overal. In deze blog bespreken wij het toepassen van zonnepanelen voor monumentale panden. Rijksmonumenten mogen namelijk onder bepaalde voorwaarden worden voorzien van zonnepanelen.

Lange tijd was het niet mogelijk om zonnepanelen te plaatsen op rijksmonumenten. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) liet al in juni 2020 weten dat plaatsing van zonnepanelen, onder voorwaarden, mogelijk is op een groot aantal rijksmonumenten. “Rijksmonumenten dragen aan het Klimaatakkoord bij door aan energiebesparing en energieopwekking te doen”.

Norm

De panelen mogen nu op de daken van rijksmonumenten geplaatst worden, mits deze het aanzien (beeld) van het monument niet ernstig verstoren. Dit wordt als nieuwe norm door de RCE gehanteerd, om de panelen op rijksmonumenten wel of niet toe te staan. Dit advies biedt eigenaren meer mogelijkheden om hun monument te verduurzamen. Het is dus voortaan mogelijk om zonnepanelen op een monument te plaatsen, op voorwaarde dat ze (uit het zicht) de bouwhistorische- en visuele waarden niet aantasten.

Afgewogen ontwerp

Een positief advies voor zonnepanelen in het zicht is uitsluitend mogelijk met een zorgvuldig afgewogen ontwerp. Een ernstige visuele verstoring wordt niet toegestaan. Om de historische kenmerken te behouden en geen schade aan te richten aan het pand, dient men zorgvuldig de locatie uit te kiezen waar de panelen worden geplaatst. Monumentale panden kunnen tevens een unieke bouw constructie en fundering hebben. Zonnepanelen zorgen voor extra gewicht en je wilt voorkomen dat er schade ontstaat.

Rijksmonumenten dragen bij aan het Klimaatakkoord door aan energiebesparing en energieopwekking te doen. Aanleiding hiervoor is ook het Erfgoed Telt beleid waarin de verduurzaming van monumenten een belangrijke plek inneemt. Hieronder een opsomming van de mogelijkheden en beperkingen.

Beperkingen

Op een monumentaal pand mogen niet altijd zonnepanelen geïnstalleerd worden. Dit geldt bijvoorbeeld als: het dak een bijzondere vorm heeft, de dakpannen in een bijzonder of decoratief patroon liggen, het dak is gemaakt met materialen die niet vaak voorkomen, het monument een beschermd stads- en dorpsgezicht heeft, het dak onderdeel is van een bijzonder historisch dakenlandschap, het monument een speciale cultuurhistorische waarde of betekenis heeft of het monument onderdeel is van een beschermd complex of van een historische buitenplaats. Maar er zijn alternatieven; vaak mogen er bijvoorbeeld wel zonnepanelen op een bijgebouw worden geplaatst of elders op het terrein.

De eerste en belangrijkste voorwaarde voor het plaatsen van zonnepanelen op een monument is dat het aangezicht niet aangepast en aangetast wordt. Het gaat hierbij om het aangezicht vanaf de openbare weg. De tweede voorwaarde voor het plaatsen van zonnepanelen op een monument is dat de dakbedekking behouden blijft. Er mag dus geen gebruik worden gemaakt van geïntegreerde zonnepanelen. Betekent dat dan dat alles toegestaan is zolang de zonnepanelen niet zichtbaar zijn vanaf de openbare weg en de dakbedekking behouden blijft? Nee. Zo werkt het helaas niet. Ook als aan deze voorwaarden voldaan wordt, is het nog niet altijd toegestaan om zonnepanelen op een monument te plaatsen. Ieder monument is anders. Zo zijn er rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten. Wie zonnepanelen op een gemeentelijk monument in Amsterdam wil plaatsen, heeft mogelijk met andere regels te maken dan iemand met een rijksmonument in Rotterdam. Alle rijksmonumenten hebben een beschermde status. De installatieadviseur zal dus vooraf bij de desbetreffende gemeente checken welke regels er voor een bepaald monument gelden.

Bij projecten die een monumentale status hebben, is het essentieel dat de installatie adviseur in nauwe samenwerking met de eigenaar, architect, aannemer, leverancier en exploitant/gebruiker in een vroeg stadium in overleg treedt om zo een integraal ontwerp advies te formuleren. De DIA Groep heeft veel ervaring in het verduurzamen van (rijks) monumentale panden zoals bijvoorbeeld: Begraafplaats Kovelswade, Stadsschouwburg Utrecht, Villa Cereol en voormalig Utrechts Centrum voor de Kunsten.